Pomoc publiczna na ratowanie przedsiębiorstw niewypłacalnych lub zagrożonych niewypłacalnością

Wstęp

Niniejszy artykuł zostanie poświęcony omówieniu jednego z krótkoterminowych rodzajów pomocy publicznej, wynikającego z ustawy z dnia 16 lipca 2020 r. o udzielaniu pomocy publicznej w celu ratowania lub restrukturyzacji przedsiębiorców (Dz. U. z 2020 r. poz. 1298), [dalej jako ustawa], tj. pomocy na ratowanie.

Ustawa tworzy narzędzia wsparcia przedsiębiorców znajdujących się w trudnej sytuacji finansowej, także w związku z pandemią. W zamyśle pomoc publiczna udzielana na podstawie tej ustawy ma być udzielana doraźnie celem umożliwienia przetrwania przedsiębiorcy na rynku, a także przeprowadzenia restrukturyzacji.  Warto zwrócić uwagę, że ustawa swoim zakresem podmiotowym obejmuje przedsiębiorców niewypłacalnych w rozumieniu art. 10 Prawa upadłościowego, jak i również tych zagrożonych niewypłacalnością (zob. art. 6 Prawa restrukturyzacyjnego), przy czym muszą być to przedsiębiorcy z sektora MMŚP. Ustawa ta jest wyrazem programu rządowego przyjętego jeszcze w 2014 roku tytułowanego jako „Polityka Nowej Szansy”, który dotyczyć miał lat 2014-2020.

Pandemia Covid-19 spowodowała znaczą intensyfikację prac legislatora. W nauce podkreśla się, że taka swego rodzaju „specustawa”, odbudowująca, systematyzująca i znacząco upraszczająca procedurę pozyskania pomocy publicznej przez przedsiębiorców, którzy odczuli skutki kryzysu finansowego jest bardzo dobrym rozwiązaniem. Niewątpliwe mikro-, mali- i średni- przedsiębiorcy najbardziej odczuwają skutki kryzysu wywołanego przez pandemię, zatem zrozumiałym jest stworzenie narzędzia umożliwiającego przekazanie w możliwie szybki sposób gotówki celem przetrwania najtrudniejszego okresu kryzysu i wdrożenia działań restrukturyzacyjnych (Zob. szerz.: P. Zimmerman, B. Sierakowski, Ustawa o udzielaniu pomocy publicznej w celu ratowania lub restrukturyzacji przedsiębiorców. Komentarz., kom. do art. 1, teza 6, Warszawa 2020, Wydawnictwo C.H. Beck).

W tym miejscu należy wskazać, że zgodnie z art. 13 ust. 1 ustawy pomocy udziela minister właściwy ds. gospodarki, który może jednak powierzyć udzielanie pomocy Agencji Przemysłu Spółce Akcyjnej. Wyjątkiem od tych zasad jest art. 39 ust. 3 ustawy, zgodnie z którym pomocy udzielonej w formie ulgi w wykonaniu administracyjnej kary pieniężnej przez organ, który tę karę nałożył.

Na podstawnie niniejszej ustawy jest możliwe uzyskanie 3 form pomocy publicznej:

• pomoc publiczna na ratowanie,
• tymczasowe wsparcie restrukturyzacyjne,
• pomoc publiczna na restrukturyzację.

W dalszej części artykułu zostanie omówiona wyłącznie pomoc publiczna na ratowanie. Pozostałe formy pomocy będą zaprezentowane w odrębnym artykule

Pomoc publiczna na ratowanie przedsiębiorstw

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy pomoc na ratowanie może zostać udzielona przedsiębiorcy, który znalazł się w trudnej sytuacji ekonomicznej w celu umożliwienia mu wykonywania działalności gospodarczej przez okres niezbędny do opracowania planu restrukturyzacji lub likwidacji działalności gospodarczej oraz przeprowadzenia niezbędnych analiz w tym zakresie. W naszej ocenie zwrot „plan restrukturyzacji” należy rozumieć szeroko, nie tylko przez pryzmat planu restrukturyzacyjnego z art. 10 Prawa restrukturyzacyjnego. Zważywszy, że o pomoc publiczną mogą także wystąpić dłużnicy w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego.

Jak zostało wskazane na wstępie pomoc na ratowanie może zostać udzielona także przedsiębiorcy z sektora MMŚP spełniającemu przesłanki udzielenia pomocy publicznej zgodnie z art. 141 ust. 1 Prawa restrukturyzacyjnego, któremu z powodu zaistnienia wyjątkowych i nieprzewidzianych okoliczności wymaga pilnego wsparcia płynności finansowej.

Pomoc na ratowanie jest udzielana w formie pożyczki, której udzielenie może zostać uzależnione od jej zabezpieczenia, m.in. w formie weksla in blanco, zastawu lub hipoteki.

Wysokość i okres udzielenia pożyczki

Kwota udzielanej pożyczki jest ograniczona do środków niezbędnych do utrzymania działalności operacyjnej w rozumieniu ustawy o rachunkowości. Innymi słowy pomoc ta ma stanowić zastrzyk gotówki, który sprawi, że przedsiębiorca „przetrwa na rynku”.

W zakresie mechanizmu obliczenia pożyczki ustawa wskazuje następującą metodę:

1. a) w pierwszym kroku należy wyliczyć ujemne przepływy pieniężne z działalności operacyjnej, czyli ustalić różnicę między zyskiem brutto za ostatni rok obrotowy powiększonym o amortyzację za ostatni rok obrotowy, a zmianą stanu kapitału obrotowego (zmianę tę wyliczamy jako różnicę między aktywami obrotowymi a zobowiązaniami o charakterze krótkoterminowym za ostatni rok obrotowy);
2. b) w drugim kroku wyliczoną w ten sposób kwotę z lit. (a), czyli ujemne przepływy pieniężne, mnożymy przez okres, na który ma zostać udzielona pożyczka, przy tym pamiętać należy, że okres wyrażamy w latach; skoro maksymalny termin zwrotu pożyczki wynosi 6 miesięcy, najwyższym dopuszczalnym mnożnikiem w tym równaniu będzie 0,5.

Dla przykładu przy założeniu, że przedsiębiorca odnotował 150 000 złotych straty za ostatni rok obrotowy amortyzacja wyniosła 30 000 zł, różnica pomiędzy aktywami obrotowymi a zobowiązaniami obrotowymi o charakterze krótkoterminowym za ostatni rok wyniosła 100 000 zł, zaś za poprzedni rok obrotowy wyniosła -200 000 zł.

W ten sposób otrzymamy wzór -150 000 + 30 000 – [100 000- (-200 000)]*0,5= – 120 000 – 300 000 = -420 000 zł * 0,5=- 210 000 zł.

Wyżej opisane przedsiębiorstwo może liczyć na 210 000 zł pożyczki, albowiem liczba jest ujemna w takim przypadku kwota pożyczki z zasady odpowiada wartości bezwzględnej uzyskanej liczby. Gdyby otrzymana liczba była dodatnia, to wówczas przedsiębiorca musiałby wykazać szczegółowo, że znajduje się on w trudnej sytuacji ekonomicznej, oraz uzasadnienia konieczności uzyskania pożyczki we wnioskowanej kwocie, w szczególności w oparciu o projekcję finansową określającą potrzeby tego przedsiębiorcy związane z płynnością finansową we wnioskowanym okresie.

Zawartość wniosku o udzielenie pomocy zostały opisane w art. 18 ustawy, należą do nich m.in.:

1. oznaczenie przedsiębiorcy i wskazanie nr NIP, KRS;
2. nazwiska reprezentantów spółki, jeżeli wnioskodawcą jest spółka kapitałowa lub osobowa;
3. określenie działalności wg klasyfikacji PKD;
4. oświadczenie przedsiębiorcy znajdującego się w trudnej sytuacji materialnej o posiadaniu statusu MMŚP, znajdywaniu się w stanie niewypłacalności albo zagrożenia niewypłacalnością oraz spełnieniu przesłanki umożliwiającej udzielenie mu pomocy publicznej.
5. określenie wysokości wnioskowanej pomocy na ratowanie;
6. opis trudnej sytuacji ekonomicznej albo wyjątkowych i nieprzewidzianych okoliczności wymagających pilnego wsparcia płynności finansowej;
7. okres, na który ma zostać udzielona pomoc na ratowanie.

Do wniosku należy dołączyć oświadczenia oraz dokumenty, które potwierdzają, że znajduje się w trudnej sytuacji finansowej. Mogą być to w szczególności: dokumenty księgowe, wezwania do zapłaty, itp. Nadto wnioskodawca winien wskazać w uzasadnieniu wniosku jakie pozytywne skutki przyniesie udzielenie mu pożyczki. W tym celu należy wskazać na planowane środki restrukturyzacyjne, które wnioskodawca zamierza podjąć, albo wprowadzić już po otrzymaniu środków. Z racji, że pomoc publiczna na ratowanie co do zasady ma być zastrzykiem gotówki na przetrwanie, to jednak środki te winny z zasady odnieść pozytywny skutek w postaci choćby częściowego przywrócenia rentowności przedsiębiorstwa. Ponadto, choć ustawa expresis verbis nie wymienia wymogu dołączenia do wniosku bilansu za ostatni rok obrotowy, to jednak nie będzie możliwe precyzyjne ustalenie potrzeb przedsiębiorcy, a także wysokości pożyczki bez niego.

Wniosek rozpatrywany jest przez 30 dni od dnia jego skutecznego doręczenia. Od decyzji w sprawie rozpatrzenia wniosku przysługuje odwołanie od decyzji, a w przypadku, gdy została wydana przez ministra wniosek o ponowne rozpatrzenie. Pożyczka udzielana jest co do zasady na okres 6 miesięcy. Przedsiębiorca, który otrzymał pomoc ma obwiązek do wykorzystania jej zgodnie z przeznaczeniem, poddaniu się kontroli oraz zwrotu pożyczki wraz z odsetkami.

Zważywszy, że jest to dość krótki termin, to zapewne rzadko przedsiębiorca będzie w stanie dokonać zwrotu, jednak formy pomocy można łączyć, zatem przedsiębiorca uzyskawszy pomoc na ratowanie będzie mógł skorzystać z tymczasowego wsparcia restrukturyzacyjnego. Pomoc na ratowanie umożliwi przedsiębiorcy sporządzenie planu restrukturyzacyjnego i rozpoczęcie wybranej procedury restrukturyzacyjnej, albowiem z uzyskanej kwoty pożyczki można finansować także koszty postępowania restrukturyzacyjnego.

Podsumowanie

Pomoc na ratowanie jest środkiem, stosunkowo łatwym do pozyskania, niemniej w naszej ocenie wymagającym od przedsiębiorcy już na etapie składania wniosku co najmniej szkicu planowanych środków restrukturyzacyjnych oraz rzetelnego przedstawienia zakładanych pozytywnych rezultatów implementacji tego środka. Zważywszy na krótkookresowy charakter tej pożyczki w wielu przypadkach będzie ona jedynie wstępem do właściwej procedury restrukturyzacji przedsiębiorstwa. Sześciomiesięczny okres, na który jest udzielana pożyczka w wielu przypadkach może okazać się za krótki, aby przywołać pełną rentowność przedsiębiorstwa, pozwalającą na spłatę wszystkich zaległych zobowiązań oraz bieżących kosztów i samej pożyczki. Niemniej analizowana pomoc będzie z pewnością nieocenionym wsparciem dla wielu przedsiębiorców w celu uregulowania przynajmniej strategicznych zobowiązań i przygotowaniu wspólnie z doradcą restrukturyzacyjnym planu restrukturyzacyjnego oraz dokonania wyboru odpowiedniej procedury restrukturyzacji przedsiębiorstwa.

 

Jagoda Wojciechowska doradca restrukturyzacyjny (nr licencji 1078)

Karol Wojciechowski doradca restrukturyzacyjny (nr licencji 1471)